Home > Blogs > Gastroenterology > गॉलस्टोन: पॅथोफिजियोलॉजी, जोखमी, आणि उपचार पद्धती

गॉलस्टोन: पॅथोफिजियोलॉजी, जोखमी, आणि उपचार पद्धती

तुमच्या पित्ताशयात किंवा पित्त नलिकांमध्ये जमा झालेली घन, कठोर पित्त कणांना “गॉलस्टोन” म्हणतात. “गॉल” हा पित्ताचा शब्द आहे, त्यामुळे गॉलस्टोन म्हणजे पित्ताचे दगड. हे तुमचे पित्ताशय आहे. पित्त तिथे ठेवले जाते आणि नंतर वापरण्यासाठी तयार ठेवले जाते. पित्त नलिका तुमच्या यकृताने निर्माण केलेले पित्त तुमच्या पित्त मार्गातील विविध अवयवांपर्यंत पोहोचवतात.

पित्ताशयातील खडबड (कोलेलिथियासिस) तुम्हाला काही समस्या देईल अशी शक्यता कमी आहे. अनेक लोकांना त्यांच्या पित्ताशयात खडबड असल्याचे समजतही नाही. तथापि, जर पित्ताशयातील खडबड तुमच्या पित्तवाहिनीतून हलू लागली आणि एका ठिकाणी अडकल्यास, ती घातक बनू शकते. ती तुमच्या पित्तवाहिनीत अडथळा आणून अस्वस्थता आणि गंभीर समस्या निर्माण करू शकते.

पित्ताशयातील खडबड एक समस्या आहे कारण ती वाढत राहते – हळूहळू पण खात्रीने – जसे पित्त त्यांच्यावर वाहते आणि दुसरा ठराविक थर मागे ठेवतो. जेव्हा ती पित्तवाहिनीत किंवा तुमच्या पित्ताशयाच्या गळ्यात जाड जागेत प्रवेश करते, तेव्हा एक मण्यासारखी लहान गोष्ट देखील इतकी मोठी होऊ शकते की ती पित्त प्रवाह थांबवू शकेल

गॉलस्टोनच्या वेदना सामान्यतः अचानक, तीव्र असतात आणि तुम्हाला मळमळीत वाटू शकते. याला गॉलब्लॅडर किंवा गॉलस्टोनचा हल्ला असे म्हणतात. जेव्हा तुम्ही खाता, तेव्हा तुमचा गॉलब्लॅडर संकुचन करतो आणि तुमच्या बायलेरी सिस्टममध्ये दाब वाढवतो, तेव्हा तुम्हाला याचा सर्वाधिक अनुभव येऊ शकतो.

बायलेरी कॉलिक म्हणजे गॉलस्टोनमुळे होणारी वेदना जी शिखर गाठते आणि नंतर हळूहळू कमी होते. ही वेदना थोड्या वेळासाठी, काही मिनिटांपासून ते तासांपर्यंतच्या लहान लहान तुकड्यांमध्ये होते. जेव्हा किंवा जर दगड हलतो किंवा दाब सोडला जातो, तेव्हा हि घटना संपते. व्यक्ती ही वेदना तीव्र, छेदन, निळा, संकुचन, किंवा चिरणारे अशी वर्णन करतात. तुम्ही स्थिर राहू शकत नाही.

तुमच्या उजव्या रिब केजच्या खाली, तुमच्या पोटाच्या वरच्या उजव्या चतुष्कोनात, तुमच्या बिलेरी प्रणालीचा भाग आहे. पित्ताशयातील खड्यांमुळे झालेला दुखरा सामान्यतः या क्षेत्रात जाणवतो. तथापि, कधी कधी, तो इतर भागांमध्येही पसरू शकतो. काही लोक त्यांच्या पाठीत खांद्याच्या कण्यामध्ये, त्यांच्या उजव्या हातात किंवा खांद्यात याला अनुभवतात.

पित्ताशयातील खड्यांमुळे होणारा दुखरा कधी कधी छातीच्या किंवा पोटाच्या मध्यभागी जाणवतो. हे गोंधळात टाकणारे असू शकते कारण हा अनुभव इतर परिस्थितींशी साधर्म्य असू शकतो. पित्ताशयातील खड्यांमुळे होणाऱ्या दुखऱ्याचे अनेक वेळा हृदयाची जळजळ किंवा अपचन म्हणून चुकीचे निदान केले जाते. काही लोकांना “हृदयविकाराचा झटका” म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या आणखी एक प्रकारच्या आपातकालीन स्थितीचा अनुभव येऊ शकतो.

बिलियरी मार्गात गॉलस्टोनच्या अडथळ्यामुळे गॉलस्टोनचा त्रास होतो. जर हा अडथळा गंभीर असेल, तर तुम्हाला लगेचच तीव्रता जाणवेल. जर तो फक्त लहान अडथळा असेल, तर तुम्हाला ते लक्षात येणार नाही, जोपर्यंत तुमची गॉलब्लॅडर संकुचित होत नाही आणि तुमच्या प्रणालीवर अधिक दबाव येत नाही. हा संकुचन आहार घेतल्यामुळे होतो.

बिलियरी मार्गात गॉलस्टोनच्या अडथळ्यामुळे गॉलस्टोनचा त्रास होतो. जर हा अडथळा गंभीर असेल, तर तुम्हाला लगेचच तीव्रता जाणवेल. जर तो फक्त लहान अडथळा असेल, तर तुम्हाला ते लक्षात येणार नाही, जोपर्यंत तुमची गॉलब्लॅडर संकुचित होत नाही आणि तुमच्या प्रणालीवर अधिक दबाव येत नाही. हा संकुचन आहार घेतल्यामुळे होतो.

समृद्ध, जड किंवा चरबीयुक्त आहारामुळे गॉलब्लॅडरचा मोठा संकुचन होईल. कारण तुमच्या लहान आतड्याद्वारे तुमच्या आहारातील चरबीची मात्रा आणि त्याच्या विघटनासाठी किती पित्त आवश्यक आहे याबाबत तुमच्या गॉलब्लॅडरला माहिती दिली जाते. याला प्रतिसाद म्हणून, तुमचा गॉलब्लॅडर आवश्यक पित्त तुमच्या पित्त नलिकांमध्ये ढकलतो.

पित्ताशयातील गाळांच्या बाहेर काढण्यासाठी औषधांचा वापर सामान्यतः केला जात नाही. फक्त लहान, अलीकडे विकसित झालेल्या कोलेस्टेरॉल गाळांना पित्ताशयात त्या पद्धतीने उपचार करता येतात. गाळे विरघळवण्यासाठी यर्सोडिओक्सिकॉलिक आम्ल (UDCA) असलेल्या गोळ्या वापरल्या जाऊ शकतात. सहसा, या गोळ्या अनेक महिन्यांपर्यंत घ्याव्या लागतात. तथापि, उपचार पूर्ण झाल्यावर, अतिरिक्त गाळे अनेक वेळा तयार होतात. त्यामुळे, सौम्य लक्षणे किंवा दुर्मिळ वेळा कोलिक असलेल्या रुग्णांचा फक्त लहान टक्का या उपचारासाठी विचारात घेतला जातो.

जरी पित्ताचे दगड बनण्यापासून थांबवण्यासाठी ठोस पद्धत नसली तरी, काही मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन करून तुम्ही तुमचा धोका कमी करू शकता. उदाहरणार्थ, तुमच्या आहारात कोलेस्ट्रॉल कमी केल्यास, तुम्हाला कोलेस्ट्रॉलच्या दगडांचा धोका कमी होऊ शकतो, जे सर्वात सामान्य प्रकार आहेत. हे रंगद्रव्याचे दगड थांबवणार नाही.

जर तुम्ही जाड किंवा अधिक वजनाचे असाल तर वजन कमी करणे तुम्हाला कोलेस्ट्रॉलच्या दगडांचा धोका कमी करू शकते. तथापि, वेगाने वजन कमी केल्यास तुमचा धोका वाढतो. जर तुम्ही कोणत्याही उपचारानंतर वेगाने वजन कमी होण्याची अपेक्षा करत असाल, तर तुमचा आरोग्य सेवा प्रदाता तुम्हाला प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून पित्ताचे दगड निर्माण करणारे औषध घेण्याची शिफारस करू शकतो.

सर्जरी गळ्यातील दगडांविरूद्ध सर्वात प्रभावी आणि वारंवार वापरली जाणारी उपाय आहे, तरीही सर्जरी शक्य न झाल्यास रोगाशी संबंधित इतर काही मार्ग नेहमीच उपलब्ध असतात. गळ्यातील दगडांसाठी उपचाराच्या पर्यायांमध्ये आक्रमक उपचार, तोंडी विरघळणारा उपचार, जीवनशैलीत बदल आणि सर्जरीचा समावेश आहे.

येथे काही अतिरिक्त उपाय दिले आहेत: गळ्यातील दगड टाळण्यासाठी कोणतेही कठोर आहार नसले तरी, खालील आहारातील बदल लक्षणे कमी करण्यास किंवा गळ्यातील दगड तयार होण्यापासून रोखण्यात मदत करू शकतात: काही औषधी वनस्पती गळ्यातील दगड टाळण्यासाठी किंवा त्यांच्या लक्षणे कमी करण्यास सिद्ध झालेल्या आहेत. तथापि, उपचारामुळे रोगाची स्थिती अधिक गंभीर होऊ नये किंवा अन्य आरोग्यसंबंधी समस्या उद्भवू नये यासाठी कोणतेही नवीन नैसर्गिक उपचार वापरण्यापूर्वी आपल्या डॉक्टरांशी सल्लामसलत करणे advisable आहे. तथापि, लक्षणांच्या प्रकारानुसार, रुग्णाची एकूण स्थिती किंवा त्यांच्या वैद्यकीय इतिहासामुळे उपचाराच्या निवडीवर प्रभाव पडतो.

गॉलस्टोन्स व्यापक आहेत आणि ते बहुतेक लोकांसाठी क्वचितच समस्या निर्माण करतात. ते त्याच जागेत राहिल्यास तुम्ही त्यांना कदाचित कधीच पाहणार नाही. पण जेव्हा ते हलले तेव्हा ते धोकादायक होतात. हे सूक्ष्म, गोट्यासारखे तुकडे तुमच्या कमकुवत पित्त प्रणालीतील लहान जागांमध्ये घुसल्यास ते खूप नुकसान करू शकतात.

तुम्हाला गॉलस्टोन्स आहेत हे कळल्यावर तुम्हाला हल्ला झाल्यास ते एक भयंकर अनुभव असू शकतो. तुम्ही ऐकले की शस्त्रक्रिया हा सुचविलेला मार्ग आहे तेव्हा तुम्ही आणखी भीती वाटू शकते. तथापि, पित्ताशय काढून टाकणे ही एक नियमित उपचार आहे ज्याचा चांगला परिणाम आहे. तुम्ही लक्षणे अनुभवायला सुरुवात केल्यानंतर काही तासांत तुमचा संपूर्ण प्रवास संपला असू शकतो.

1. पित्ताशयाचे दगड गंभीर आहेत का?
   जेव्हा एक लहान पित्ताशयाचा दगड पित्त नलिका अडवतो, तेव्हा ते एक धोकादायक परिस्थिती निर्माण करू शकते. कोलेसिस्टिटिस (पित्ताशयाची सूज), पॅन्क्रियाटिटिस (पॅन्क्रियासची सूज), पांढरा रोग, आणि/किंवा कोलेसिस्टिटिस (यकृताची सूज) हे संभाव्य विकार आहेत.
2. पित्ताशयाचे दगड विरघळू शकतात का?
   उर्सोडिओल आणि केनोडिओल ही दोन औषधे कोलेस्टेरॉल पित्ताशयाचे दगड विरघळू शकतात, परंतु परिणाम वर्षानुवर्षे दिसू शकत नाहीत.
3. पित्ताशयाच्या दगडांसाठी सर्वोत्तम उपचार कोणता आहे?
   पित्ताशयाचे दगड वारंवार परत येत असल्यास, त्यांच्यासाठी शस्त्रक्रिया करून पित्ताशय काढून टाकणे हा शिफारस केलेला उपचार आहे. ज्यांना शस्त्रक्रिया करणे शक्य नाही त्यांना औषधांच्या साहाय्याने उपचार केला जातो, ज्याचे परिणाम वर्षानुवर्षे दिसू शकत नाहीत.